Αυτές τις ημέρες ενσωματώνουμε στην εθνική νομοθεσία την Ευρωπαϊκή Οδηγία (ΕΕ) 2019/904 προσπαθώντας από εδώ και πέρα να μειώσουμε τις επιπτώσεις της πλαστικής ρύπανσης, αποσύροντας σταδιακά μέσα στο 2021 μια σειρά από Πλαστικά Μιας Χρήσης, όπως καλαμάκια, μαχαιροπήρουνα πιάτα, ποτήρια κλπ.
Ήδη κάποια νησιά και μικρές περιοχές ανά την Ελλάδα έχουν ξεκινήσει εδώ και κάποια χρόνια να εφαρμόζουν τοπικές πολιτικές απόσυρσης των Πλαστικών Μιας Χρήσης, όπως για παράδειγμα η Σίκινος από το 2018 έχει αντικαταστήσει τα πλαστικά καλαμάκια με βιοδιασπώμενα και η Δονούσα έχει καταργήσει τα πλαστικά μιας χρήσης από το 2019. Και τα δυο νησιά με τη βοήθεια του κοινωφελούς ιδρύματος Α.Κ. Λασκαρίδη. Από κοντά έρχεται και η Αλόννησος με τις πλαστικές σακούλες κλπ.
Δεν είναι τυχαίο που τα νησιά μας πρωτοστατούν. Ο περιορισμός των πλαστικών επιβάλλεται κυρίως διότι αυτά συνεισφέρουν στη θαλάσσια ρύπανση με άκρως καταστροφικό τρόπο που επηρεάζουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Εξαιτίας δε του ιδιαίτερα αργού ρυθμού αποσύνθεσής τους, προκαλούν τεράστια ζημιά στο θαλάσσιο οικοσύστημα, αλλά και στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πάνω από το 80% των θαλάσσιων απορριμμάτων είναι πλαστικά, ενώ υπολογίζεται ότι στους βυθούς του πλανήτη μας βρίσκονται 14 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού.
Μπροστά σε αυτά τα δεδομένα καλούμαστε όλοι, τόσο το Δημόσιο, όσο και ο ιδιωτικός τομέας και οι πολίτες να προσαρμοστούμε σε πολύ σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητά μας αποσύροντας αρκετά πλαστικά είδη μιας χρήσης.
Παραμένει όμως το ερώτημα: Τί θα αντικαταστήσει τα πλαστικά μίας χρήσης και τί αντίκτυπο θα έχει η επιλογή αυτή στην οικονομία, στην κοινωνία και στο περιβάλλον ;
Δεν αρκεί να σταματήσουμε μια πολύ κακή πρακτική και συνήθεια νομοθετώντας κίνητρα, αντικίνητρα και απαγορεύσεις. Πρέπει να σιγουρευτούμε και να πείσουμε τους πολίτες ότι οι νέες πρακτικές και συνήθειες που προτείνουμε ως εναλλακτικές θα είναι προσιτές και θα έχουν τουλάχιστον μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Ο υπολογισμός του συνολικού περιβαλλοντικού αποτυπώματος μιας επιλογής είναι μια σύνθετη άσκηση και χρειάζονται πειστικές απαντήσεις από την επιστήμη και την πολιτεία.
Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη το γεγονός ότι η ελληνική βιομηχανία πλαστικών μιας χρήσης είναι ένα από τα πιο δυναμικά κομμάτια της ελληνικής βιομηχανίας, με μεγάλη προστιθέμενη αξία για τον τόπο, σημαντική απασχόληση και με πάνω από 50% του κύκλου εργασιών σε εξαγωγές. Αυτός ο κλάδος θα πρέπει να στηριχθεί ώστε να προσαρμοστεί ομαλά, να ανταποκριθεί στα νέα πρότυπα και να καταφέρει να προσφέρει νέα εναλλακτικά προϊόντα.
Στο Κίνημα Αλλαγής εστιάσαμε την κριτική και τις αντιπροτάσεις μας για την απο-πλαστικοποίηση της Ελλάδας στα εξής 8 βασικά σημεία ζητώντας:
- Να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην μείωση και την επαναχρησιμοποίηση των πλαστικών. Στο τρίπτυχο “μείωση-επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση” (3R-Reduce-Reuse-Recycle) τα δυο πρώτα σκέλη είναι πολύ πιο σημαντικά.
- Να διερευνηθεί η δυνατότητα ώστε όλες οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση, να τεθούν σε χαμηλότερες κλίμακες ΦΠΑ, με βάση περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια.
- Να προβλεφθεί πολεοδομική ρύθμιση για χωριστή συλλογή υλικών και αντικειμένων και για τα πλαστικά, μέσα στα όρια κάθε νέου κτιρίου, σε ξεχωριστό στεγασμένο χώρο.
- Να διερευνηθούν και άλλες μεθοδολογίες χρέωσης και να μην μείνουμε μόνο στη χρέωση ανά τεμάχιο που δεν λαμβάνει υπόψη της τη συνολική περιβαλλοντική επιβάρυνση του κάθε πλαστικού προϊόντος. Και αυτό γιατί η μεθοδολογία αλλά και οι στόχοι που τίθενται σηκώνουν μεγάλη συζήτηση για την αποτελεσματικότητά τους όπως πχ. το τέλος 4 λεπτών/τεμάχιο είναι δυσανάλογο της αξίας του κάθε προϊόντος. Η προσέγγιση ανά τεμάχιο, υποτιμά την πραγματική επιβάρυνση του περιβάλλοντος από κάθε προϊόν. Φαινομενικά δηλαδή, επιβάλλεται ένας γενικός οριζόντιος κανόνας των 4 λεπτών/τεμάχιο θεωρώντας ότι αυτό είναι ισότητα και το ΥΠΕΝ δεν μπαίνει στον κόπο να δει πιο αναλυτικά ποια πλαστικά προϊόντα στο τέλος του κύκλου ζωής τους επιβαρύνουν περισσότερο το περιβάλλον για να επιβάλει μια πιο αναλογική επιβάρυνση.
- Να μην υπάρξουν στρεβλώσεις στην αγορά με την προώθηση μονοπωλίων στα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης πλαστικών και να είναι ανοιχτό το θέμα για τη δημιουργία ενός ή περισσότερων τέτοιων Συστημάτων.
- Να στηριχθεί κατά προτεραιότητα η μετάβαση των επιχειρήσεων που παράγουν πλαστικά στην κυκλική οικονομία. Με χρηματοδότηση νέων υποδομών και επενδύσεων ώστε να δημιουργήσουν νέα προϊόντα και να μην οδηγηθούν σε κλείσιμο.
- Να οργανωθεί καλύτερα η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για τη μείωση της χρήσης πλαστικού που βέβαια πρέπει να ξεκινήσει από τα σχολεία. Θα πρέπει να υπάρξει καλύτερη και μεγαλύτερη συνεργασία των Υπουργείων Παιδείας, Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης με τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις. Οι ρυθμίσεις είναι κατώτερες των απαιτήσεων και των περιστάσεων και θα αποδειχτεί αναποτελεσματική η επιλογή να αφεθεί η ευθύνη για την εφαρμογή μέτρων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για τη μείωση της χρήσης πλαστικού, μόνο στους φορείς Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης και τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης.
- Για το σωστό μέτρο της υποχρεωτικής κατασκευής κοινόχρηστων βρυσών με πόσιμο νερό από τους Δήμους θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι Δήμοι θα ανταποκριθούν έγκαιρα σε αυτήν την υποχρέωση και προτείναμε την σύνδεση κάποιας χρηματοδότησή τους με την κατ’ απόδειξη υλοποίηση του μέτρου, μέχρι την 1η Ιουλίου 2021. Ενώ τα ποσά που θα πηγαίνουν στους ΟΤΑ θα πρέπει να πηγαίνουν αποκλειστικά για δράσεις καταπολέμησης της πλαστικής ρύπανσης και να ελέγχονται για αυτό απολογιστικά και όχι να διατίθενται σε άλλους σκοπούς και έργα.
Το «κλειδί» της επιτυχίας του παρόντος Νομοθετήματος είναι να καταφέρουμε να βρούμε και να καθιερώσουμε λειτουργικές και προσιτές εναλλακτικές πρακτικές για τους πολίτες. Και εδώ θα κριθεί πραγματικά το Υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος, από τις Υπουργικές Αποφάσεις που θα εκδώσει στη συνέχεια, καθορίζοντας τις εναλλακτικές λύσεις για όσα προϊόντα απαγορεύονται από εδώ και πέρα. Στο πλαίσιο αυτό καλούμε την Κυβέρνηση να υιοθετήσει έστω και στην συνέχεια τις προτάσεις μας ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στον κοινό στόχο της μείωσης της πλαστικής ρύπανσης.
Οι προκλήσεις είναι τεράστιες και η παρούσα ενσωμάτωση είναι μόνο η αρχή του αγώνα κατά της πλαστικής ρύπανσης και της προσαρμογής μας σε μια άλλη καθημερινότητα.
Γιώργος Αρβανιτίδης – Βουλευτής Β΄ Θεσσαλονίκης
Τομεάρχης Ενέργειας και Περιβάλλοντος Κινήματος Αλλαγής