«Ημερολόγιο Επιστροφής», Μια Θεατρική Παράσταση Ντοκουμέντο για τις –σχεδόν – άγνωστες σελίδες της ιστορίας των Γυναικών της Αντίστασης, στο θέατρο Αλκμήνη, με πρέμιέρα την Τετάρτη 8 Μαρτίου και κάθε Τετάρτη για λίγες μόνο παραστάσεις.
Τι απέγιναν όλες αυτές οι γυναίκες –όμηροι στα ναζιστικά στρατόπεδα μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου; Πώς τραυματίστηκαν ψυχικά και πώς ενώθηκαν σαν μια γροθιά για να αντέξουν το βάρος του βασανισμού τους; Bρήκαν ποτέ το δρόμο για την Ιθάκη τους; Φίλησαν ξανά το χώμα της πατρίδας τους ; Όλη η υπόθεση στροβιλίζεται γύρω από αυτά τα ερωτήματα.
Με οδηγό την ηθοποιό Ιωάννα Γκαβάκου και συνοδοιπόρο την Νατάσα Κοσμίδου ξεκινά ένα ταξίδι στη μνήμη και την ιστορία.
Η θεατρική παράσταση «Ημερολόγιο Επιστροφής» αποτελεί τη διασκευή και θεατρική μεταφορά του βιβλίου της Μαρίας Τσισκάκη – Γαλιατσάτου «Ελληνίδες σε ναζιστικά στρατόπεδα».
Μια διασκευή που επιμελήθηκε η ίδια η Ιωάννα Γκαβάκου. Θα σε μαγνητίσει και θα σε συγκινήσει. Κι όσο η Γκαβάκου σε συνεπαίρνει και σε μυεί στη δική της ιστορία, θα ανασαίνεις μαζί της και θα ξαναζείς τις μέρες εκείνων των γυναικών- ηρωίδων μέσα στο σκοτεινό και ανήλιαγο θάλαμό τους.
Πόση δύναμη ψυχής διέθεταν; Παρ’ όλα τα δεινά που βασανιστικά ανέχθηκαν, όμως, διέκρινες ψήγματα ελπίδας, συμπόνιας και αγάπης ανάμεσά τους.
Το ταξίδι έχει επενδύσει μουσικά η Νένα Βενετσάνου, ενώ τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει η Μαρία Φραγκή.
Τα σκηνικά και τα κοστούμια επιμελήθηκε η Άννα Μαχαιριανάκη ενώ το φωτισμό η Άννα Σωτρίνη.
Η Ιωάννα Γκαβάκου ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Εθνικό Θέατρο και στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν. Διέγραψε μια μεγάλη πορεία τόσο στις ελληνικές όσο και στις αμερικάνικες θεατρικές σκηνές. Μελέτησε δίπλα σε δασκάλους όπως ο Κακογιάννης, ο Μπάκας, ο Νικολαΐδης και ο Βολανάκης. Ενώ, φέτος, ξανασυστήνεται στο κοινό μέσα από μια θεατρική παράσταση –ντοκουμέντο , η οποία ανεβαίνει στη σκηνή του θεάτρου Αλκμήνη, από τις 8 Μαρτίου και κάθε Τετάρτη στις 19.00 μ.μ.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα της διασκευής και θεατρικής μεταφοράς του βιβλίου «Ελληνίδες σε ναζιστικά στρατόπεδα» της Μαρίας Τσισκάκη- Γαλιατσάτου ;
Το βιβλίο «Ελληνίδες σε ναζιστικά στρατόπεδα» μου το είχε συστήσει κάποιος. Έτσι, έπεσε στα χέρια μου και το διάβασα. Με ενθουσίασε ιδιαίτερα το μέρος του βιβλίου που αναφερόταν στην κατάσταση που επικρατούσε στη Γερμανία αφότου ελευθερώθηκαν όλοι οι κρατούμενοι κι ερήμωσαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τι απέγιναν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Μπόρεσαν να βρουν το δρόμο της επιστροφής; Οι εικόνες αυτές θυμίζουν τόσο πολύ τις σημερινές εικόνες προσφυγιάς. Επρόκειτο, λοιπόν, για ιστορικά στοιχεία που δε γνώριζα και μόλις ανακάλυπτα. Όπως ανακάλυψα ότι υπήρχαν και πολλές Ελληνίδες μεταξύ των γυναικών που αφέθηκαν ελεύθερες, οι οποίες δεν ήταν εβραϊκής καταγωγής αλλά καθαρές Ελληνίδες. Γυναίκες που ήταν στην Αντίσταση, τις συνέλαβαν και τις οδήγησαν σε στρατόπεδα. Αυτά, λοιπόν, ήταν τα εναύσματα που με οδήγησαν στη θεατροποίηση του βιβλίου της Μαρίας Τσισκάκη – Γαλιατσάτου. Μια διαδικασία που δεν ήταν καθόλου εύκολη, καθώς το συγκεκριμένο κείμενο είναι άνυδρο, δεν περιέχει πολλές ψυχικές συγκρούσεις. Χαρτογραφεί τις εμπειρίες των κρατουμένων, όλα όσα πέρασαν. Αποτελεί ένα συνεχές ντοκουμέντο.
Ταυτόχρονα, ζούμε σε μια εποχή αρκετά περίεργη, όπου πλείονα φασιστικά κόμματα έχουν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλή, η φτώχεια μαστίζει τον κόσμο, οι άνθρωποι αρχίζουν να γίνονται όλο και πιο βίαιοι. Ξεκινούν, λοιπόν, να εμφανίζονται όλα αυτά τα σήματα τα οποία εντοπίζουμε και στη Γερμανία λίγο πριν ανέβει στην εξουσία ο Χίτλερ. Τα στοιχεία αυτά με έκαναν να δω, πως κάτι συμβαίνει εδώ, πως αξίζει να εμβαθύνουμε σε αυτό το κείμενο και να το μεταφέρουμε στο θεατρικό σανίδι.
Δώστε μας ένα σύντομο ψυχογράφημα της ηρωίδας. Αντιλαμβάνεστε την ύπαρξη κοινών σημείων στην ψυχοσύνθεση τόσο της γυναίκας αγωνίστριας του ’40 όσο και της σύγχρονης γυναίκας ;
Γνωρίζουμε πως η Μαρία Τσισκάκη γεννήθηκε το 1906, στην αρχή του εικοστού αιώνα. Ένας αιώνας που περιέχει τόσες ιδεολογικές ζυμώσεις, την εμφάνιση νέων ιδεολογικών ρευμάτων. Οι άνθρωποι ήταν πιο αγνοί τότε. Πίστευαν ότι θα μπορέσουν να φτιάξουν έναν καλύτερο κόσμο. Η Τσισκάκη, θεωρώ ότι είναι ιδεολόγος , μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό αναφορικά με τη σύγχρονη γυναίκα . Βλέπει τα πράγματα πιο ρεαλιστικά.
Έχουν μεσολαβήσει τόσα ιστορικά σημεία , μεγάλη πρόοδος στο χώρο των επιστημών και της τεχνολογίας, όμως παρ’ όλ’ αυτά ο κίνδυνος να ξεσπάσει ένας νέος πόλεμος πάντα υπάρχει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Συρία, μια μουσουλμανική χώρα που παρουσίαζε μεγάλη ανάπτυξη, σταθερή οικονομική εξέλιξη και ξαφνικά είδαμε τους κατοίκους της να βρίσκονται στο δρόμο. Ο κίνδυνος, συνεπώς, καιροφυλακτεί.
H συγγραφέας του βιβλίου σημειώνει « Με το βιβλίο αυτό θέλω να προβληματίσω τους νέους της μεταπολεμικής γενιάς … ώστε να αγωνιστούν για να μην ξαναδοκιμάσει η ανθρωπότητα αυτή τη φοβερή εμπειρία». Πιστεύετε πως οι νέοι σήμερα , εντός των ελληνικών συνόρων, μάχονται ενάντια στην κρίση, για ένα μέλλον ελπιδοφόρο υπερασπιζόμενοι τη χώρα τους ; Ή μήπως καταθέτουν καθημερινά τα όπλα εγκαταλείποντας μαζικά την Ελλάδα;
Άλλοι μάχονται κι αποφασίζουν να μείνουν, ενώ άλλοι αποχωρούν. Και δεν μπορώ να κατηγορήσω αυτούς που φεύγουν. Όταν είσαι νέος , έχεις όνειρα, τα οποία επιθυμείς να πραγματοποιήσεις. Όμως, βλέπεις ότι η χώρα σου δε θα σε αφήσει να το κάνεις αυτό και κάπως έτσι αποφασίζεις να αλλάξεις χώρα διαμονής. Ναι, το καταλαβαίνω αυτό. Δεν απαιτώ από τους νέους να μείνουν εδώ , ώστε να βασανιστούμε όλοι μαζί. Εάν έχει κανείς τη δυνατότητα να φύγει και να ανοίξει τους ορίζοντες του προς ένα καλύτερο μέλλον, τότε θα πρέπει να το κάνει. Ωστόσο, ομολογώ πως είναι πολύ πικρό να αφήνεις τη χώρα σου , μια τόσο όμορφη χώρα. Η Ελλάδα είναι μοναδική. Έχω ζήσει για ένα μεγάλο διάστημα στο εξωτερικό και έχω αντιληφθεί τη μοναδικότητα της χώρας μου. Ένα τόσο φιλικό κλίμα σπάνια συναντάς. Και οι καιρικές συνθήκες ενός τόπου παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ψυχολογία ενός ανθρώπου. Δεν είναι εύκολο να ζεις στο χιόνι, στην αποπνικτική καλοκαιρινή υγρασία, στοιχεία που εκτίμησα όταν έλειπα από την Ελλάδα.
Πώς θεωρείτε ότι συμβάλλει η ιστορική μνήμη στη διαμόρφωση και διατήρηση της ταυτότητας ενός λαού ;
Η ιστορική μνήμη αποτελεί δώρο πολύτιμο. Το να ξέρεις ποιος είσαι, ποιοι πολέμησαν για να είσαι εσύ σήμερα ελεύθερος, για ποια ιδανικά, είναι πολύ σημαντικό. Θυμάμαι τη γιαγιά μου να μου διηγείται ιστορίες για το ’40 , για τους πρησμένους από την πείνα ανθρώπους που φώναζαν τη λέξη «ΠΕΙΝΑΩ» και πέθαιναν. Κατάγομαι από τον Πειραιά, ο οποίος και είχε βομβαρδιστεί από τις Συμμαχικές Δυνάμεις με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και άλλοι τα σπίτια τους. Η μητέρα μου μαζί με τη γιαγιά μου , η οποία ήταν και χήρα, τότε είχαν σταθεί πολύ τυχερές. Κι αυτό γιατί δεν είχε βομβαρδιστεί και το δικό τους σπίτι. Σήμερα, λοιπόν, διαβάζοντας το βιβλίο της Τσισκάκη άρχισα να συνειδητοποιώ ποσό σημαντικές, συγκινητικές και αληθινές ήταν όλες αυτές οι ιστορίες που από μικρή άκουγα, άλλα δεν μπορούσα απόλυτα να αφουγκραστώ. Συνεπώς, θεωρώ ότι παίζει καθοριστικό ρόλο το να έχεις ιστορική μνήμη, να ξέρεις τι έχει συμβεί στη χώρα σου και να την περιφρουρείς, ώστε να μην ξανασυμβούν τα ίδια δεινά. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, όπου ζούσαμε σε μια φούσκα, μην έχοντας τίποτα ουσιαστικά και ξαφνικά βρεθήκαμε γυμνοί , θέλουμε να επαναληφθούν όλα αυτά; Εμείς ψηφίζουμε και καθορίζουμε τη μοίρα μας. Οφείλουμε να είμαστε πιο επιφυλακτικοί όταν μας δίνουν πολλά, δε χρειάζεται να τα παίρνουμε.
H οικονομική κρίση , η έξαρση του εθνικισμού και η παράλληλη άνοδος εθνικόφρονων πολιτικών κομμάτων ήταν μερικά από τα γνωρίσματα της παγκόσμιας σκηνής λίγο πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Στο μεταξύ, φαίνεται τα ίδια στοιχεία να κυριαρχούν και σήμερα στην παγκόσμια κοινότητα. Κρίνετε πως η ιστορία επαναλαμβάνεται μέσα από ένα μανδύα δημοκρατίας;
Εύχομαι η ιστορία να μην επαναλαμβάνεται. Σίγουρα βλέπουμε να υπάρχει ένας μανδύας δημοκρατίας, ο οποίος καλύπτει πολλές απολυταρχικές αποφάσεις. Ωστόσο, οι σημερινές συνθήκες διαβίωσης δεν είναι όμοιες με τις συνθήκες της εποχής του 1940. Το οικονομικά και επιστημονικά δεδομένα είναι διαφορετικά. Ωστόσο , ορισμένα στοιχεία όπως η εξαθλίωση, επιβιώνουν ως και σήμερα. Η ανθρώπινη εξαθλίωση, παρά τις τόσες προόδους, προχωρά και πραγματικά δεν ξέρουμε πού θα φτάσει. Πρέπει κάπως να αντισταθούμε μέσα σε όλο αυτόν τον κυκλώνα που μας περιτριγυρίζει. Και νομίζω πως κάποια κείμενα , όπως αυτό της Τσισκάκη, τα οποία αποπνέουν τον πατριωτισμό μιας άλλης εποχής, μπορούν να μας βοηθήσουν σε αυτόν τον αγώνα, ενισχύοντας την εθνική μας ταυτότητα και ανασύροντας ιστορικές μνήμες.
Eίχατε δηλώσει σε προηγούμενη συνέντευξή σας ότι σε « σε περιόδους κρίσης οι άνθρωποι ακολουθούν την τέχνη , δεν απομακρύνονται». Δεδομένων των οικονομικών συνθηκών, οι οποίες συνεχώς δυσχεραίνουν , έχετε ακόμη την ίδια άποψη σχετικά με τον άνθρωπο και την τέχνη;
Φυσικά και το πιστεύω ακόμη. Τα θέατρα γεμίζουν, ο κόσμος πλουτίζει ψυχικά και πνευματικά μέσα από την τέχνη. Την αναζητά γι’ αυτό και στέκεται πλάι της.
Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα απουσιάζατε στην Αμερική. Τι σας ώθησε προς τα εκεί , ποια τα εφόδια που αποκτήσατε και ποια η αφορμή για την επάνοδό σας στην Ελλάδα; Έχετε μετανιώσει για την επιστροφή σας ;
Ο σύζυγός μου είναι Αμερικανός και για δικούς του επαγγελματικούς λόγους έπρεπε να βρίσκεται εκεί. Έτσι, τον ακολούθησα και κατευθύνθηκα κι εγώ προς την Αμερική μαζί του. Δεν επιδίωξα μια καριέρα εκεί. Παρ’ όλ’ αυτά είχα την τύχη να δουλέψω επαγγελματικά σε αρκετά αμερικάνικα θέατρα, να υποδυθώ καλούς ρόλους , να πάρω πολύ ευνοϊκές κριτικές. Η Αμερική με υποδέχτηκε και με φιλοξένησε με μεγάλη ζεστασιά. Έμεινα περίπου για δέκα χρόνια εκεί. Στη συνέχεια, για οικογενειακούς λόγους και πάλι επέστρεψα στην Ελλάδα. Όχι δεν το έχω μετανιώσει. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ελλάδα είναι για μένα οι δύο πατρίδες μου.
Ευχαριστούμε πολύ την κυρία Ιωάννα Γκαβάκου για τη συνέντευξη που μας παραχώρησε.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία : Μαρία Φραγκή
Διασκευή : Ιωάννα Γκαβάκου
Σκηνικά – Κοστούμια : Άννα Μαχαιριανάκη
Φωτισμοί: Αννα Σωτρίνη
Μουσική : Νένα Βενετσάνου
Παίζουν : Ιωάννα Γκαβάκου & Νατάσα Κοσμίδου
Από 8 Μαρτίου & κάθε Τετάρτη στις 19:00 για λίγες παραστάσεις
Διάρκεια παράστασης : 60’( χωρίς διάλειμμα)
*Info
Θέατρο Αλκμήνη | Αλκμήνης 8 |Κ. Πετράλωνα | 2103428650
Τιμή εισιτηρίου : μειωμένο 7€ & κανονικό 10€
Προπώληση εισιτηρίων στο ταμείο του θεάτρου 210 3428650 & στο www.viva.gr