Η Διεθνής Ακαδημία Ελευθερίας συστάθηκε με τον νόμο 3113/2003. Αποτέλεσμα μιας συγκροτημένης προσπάθειας από την Αδελφότητα των Απογόνων των Ελεύθερων Πολιορκημένων σε συνεργασία με άλλους πέντε συλλόγους (Αρχαιολογική και Ιστορική Εταιρεία Δυτ. Στερεάς Ελλάδας, Λαογραφικό Σύλλογο Μεσολογγίου, Ναυτικό Όμιλο Μεσολογγίου, Εμπορικό Σύλλογο Μεσολογγίου, Σύλλογο Μεσολογγιτών Αττικής) με στόχο τη δημιουργία ενός πνευματικού ιδρύματος που στόχο έχει την προβολή και την προώθηση του ιδανικού της ελευθερίας σε όλο τον κόσμο.
Πρόκειται για μία ιδέα η οποία προϋπήρχε και συζητούνταν για πολλές δεκαετίες πριν την υλοποίησή της, όχι μόνο από τους Βουλευτές Αιτωλοακαρνανίας αλλά και γενικότερα από πολλούς ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, μέχρι που το 1998 δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες για τη διαμόρφωση συγκεκριμένης πρότασης και τον Νοέμβριο του 2001 κατατέθηκε ως πρόταση νόμου με 210 υπογραφές από όλα τα πολιτικά κόμματα προς ψήφιση στη Βουλή.
Η Διεθνής Ακαδημία Ελευθερίας μπορούσε να αποτελέσει ένα σταθερό πρωταγωνιστή στον παγκόσμιο διάλογο για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων, έναν παγκόσμιο φάρο Ελευθερίας και υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων για τους λαούς της υφηλίου. Άλλωστε, η ειδοποιός διαφορά της Ελλάδας είναι η ιστορία της στους δημοκρατικούς θεσμούς και την αναζήτηση της Ελευθερίας. Για τον λόγο αυτό, εξάλλου, η πόλη που επιλέχθηκε να φιλοξενήσει το παγκόσμιο αυτό πνευματικό ίδρυμα είναι η Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου ως ένα από τα πιο γνωστά πανανθρώπινα σύμβολα της ελευθερίας. Ένα σύμβολο-ορόσημο για τον νεότερο Ελληνισμό, από όπου ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός εμπνεύσθηκε το 1823 τον Εθνικό μας Ύμνο, τον «Ύμνο στην Ελευθερία».
Η πόλη που επιλέχθηκε να φιλοξενήσει το παγκόσμιο αυτό πνευματικό ίδρυμα είναι η Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου ως ένα από τα πιο γνωστά πανανθρώπινα σύμβολα της ελευθερίας. Ένα σύμβολο-ορόσημο για τον νεότερο Ελληνισμό, από όπου ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός εμπνεύσθηκε το 1823 τον Εθνικό μας Ύμνο, τον «Ύμνο στην Ελευθερία».
Το 2007 πραγματοποιήθηκε η εκλογή των 10 Ελλήνων και 10 Αλλοδαπών τακτικών μελών της Ολομέλειας της Διεθνούς Ακαδημίας, σύμφωνα με τα άρθρα 3 παρ.1 και 2 και 16 παρ. 3 του 108/06 Προεδρικού Διατάγματος, ανάμεσα στους οποίους ήταν πολλές διακεκριμένες προσωπικότητες διεθνούς κύρους. Ωστόσο, η Ακαδημία ουσιαστικά δεν λειτούργησε, λόγω γραφειοκρατικών δυσλειτουργιών και αμέλειας του Υπουργείου Πολιτισμού να εφαρμόσει πλήρως τον Νόμο 3123/2003 και το Προεδρικό Διάταγμα 108/2006. Εντέλει καταργήθηκε με τον ν. 4250/2014, τότε που η κυβέρνηση εν μέσω μνημονίων καταργούσε οργανισμούς στην προσπάθειά της να μειώσει το κόστος λειτουργίας του κράτους. Ωστόσο η κατάργησή της ήταν άσκοπη, αφού η Ακαδημία δεν είχε κοστίσει τίποτα στο Ελληνικό Δημόσιο, για το οποίο άλλωστε δεν είχε προβλεφθεί ότι έχει υποχρέωση να την χρηματοδοτήσει.
Σήμερα, οι συνθήκες είναι διαφορετικές από το 2014. Ενόψει δε του 2021, το έθνος μας ετοιμάζεται να τιμήσει τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Στο πλαίσιο αυτό, η επανασύσταση και άμεση λειτουργία της Διεθνούς Ακαδημίας Ελευθερίας κρίνεται απαραίτητη. Αφενός, η σύστασή της θα προσθέσει κύρος στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου εισφέροντας σημαντικά έσοδα στη χώρα από την ανάπτυξη του σχετικού πολιτιστικού τουρισμού, στηρίζοντας παράλληλα τις τοπικές κοινωνίες και την κοινωνική τους συνοχή. Αφετέρου δε, συνδέοντας την ελευθερία με τη σύστοιχη έννοιά της που είναι η δημοκρατία και το κράτος δικαίου, η Ακαδημία μπορεί να δραστηριοποιηθεί σε ένα μεγάλο φάσμα μελετώντας, ερευνώντας και προωθώντας το φαινόμενο της Ελευθερίας από θεσμικής, φιλοσοφικής, ιστορικής, επιστημολογικής και κοινωνικής πλευράς.
Με τις σκέψεις αυτές και ενόψει της επετείου των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, ένα γεγονός που στη συλλογική συνείδηση είναι ταυτισμένο με τον αγώνα για ανεξαρτησία κατέθεσα σχετική ερώτηση προς το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η επανασύσταση της Διεθνούς Ακαδημίας Ελευθερίας μπορεί να αποτελέσει παγκόσμιο κέντρο ανάδειξης των αξιών της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια εποχή που λόγω των αυξημένων μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία.
